'ΝΕΟ ΣΟΥΛΙ'

1913 – 2013, 100 ΧΡΟΝΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΗΠΕΙΡΟΣ

Το Κεράσοβο, «Νέο Σούλι»

Με τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 η ελληνική ιστορία γνώρισε στιγμές δόξας εφάμιλλες με εκείνες της επανάστασης του 1821 καθώς η έκταση της χώρας υπερδιπλασιάστηκε. Χάρη στη σωστή προετοιμασία του στρατού από τον Ελευθέριο Βενιζέλο αλλά και την διορατική πολιτική του, ελευθερώθηκε η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη, η Κρήτη και τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου. Κι όλα αυτά μέσα σε δύο μόλις χρόνια!

Με το τεύχος αυτό τιμούμε με δυο άρθρα την εκατονταετή  επέτειο της απελευθέρωσης της Ηπείρου αλλά και του χωριού μας μετά από 500 χρόνια σκλαβιάς στους Τούρκους. Το ένα άρθρο αναφέρεται στην απελευθέρωση των Ιωαννίνων και το άλλο στη σκληρή μάχη που έδωσαν οι Κερασοβίτες στις 28 και 29 Δεκεμβρίου 1912 εναντίων  χιλίων Τούρκων που τους απώθησαν προς την Κόνιτσα.

Οι  Κερασοβίτες, όπως αποδεικνύεται από ιστορικά έγγραφα που δημοσιεύει τακτικά  στο περιοδικό μας ο ομότιμος  καθηγητής του Πάντειου Πανεπιστημίου και ερευνητής της τοπικής ιστορίας  κ. Χαρίλαος Γκούτος, ήταν πάντα πρωτοπόροι και μπροστάρηδες στον αγώνα για την απελευθέρωση από τους Τούρκους.

Ο Βασίλης Τζαλόπουλος που καταγόταν από το Μοναστήρι Μόλιστας, φοιτητής της Ιατρικής, έγραψε στο «Ηπειρωτικόν Ημερολόγιον  η Νέα Ελλάς 1914»,  άρθρο με τίτλο «Το νέο Σούλι» εννοώντας το Κεράσοβο. Γράφει χαρακτηριστικά:

 «Η μεγάλη αυταπάρνησις και η αυτοθυσία τούτων (των Κερασοβιτών), μέχρι της εκποιήσεως και αυτών των υπαρχόντων των δια την ανάκτησιν της ελευθερίας των, είναι τρανώτερον δείγμα λαού φιλελευθέρου, λαού έχοντος βαθέως ερριζωμένου το ελληνικόν φρόνημα. Και προέβη και τούτο εις επαναστατικά διαβήματα, φονεύσαν εν τέλει και τον Τουρκαλβανόν βέην, αλλ’ έτερος αντικατέστησε τούτον και βαρύτερος επέπεσεν επ’ αυτού ο ζυγός.

Εν τούτοις όμως, τίποτε δεν ίσχυσε να μεταβάλη τα φιλελεύθερα του Κερασοβίτου αισθήματα. Όλοι με τους γκράδες των, γεμάτοι αίσθημα, παλληκαριά, σαν αετοί, έτρεχαν στα βουνά και κατεδίωκον εσχάτως επί τρομοκρατίας τους ζωοοκλέφτας Αρβανιτοβλάχους και Λιάπηδας, επιφέροντες τον πανικόν και ενίοτε συλλαμβάνοντες αυτούς ζώντας. Και αυταί αι γυναίκες των ακόμη, αι ηρωικαί Κερασοβίτισσαι, με τα λιθάρια κατεδίωξαν πότε τους Αρβανίτας ζωοκλέπτας και τους ηνάγκασαν να παραδοθώσι (…)», τεύχος 117/2011.

Στο τεύχος 120/2011 αναφέρονται δυο πυρπολήσεις του χωριού από Τουρκαλβανούς. Η μία έγινε το 1785 και  η αιτία ήταν ότι οι Κερασοβίτες συνεργάζονταν με τον αντάρτη οπλαρχηγό Μίτικο. Μετά από το γεγονός αυτό, πολλοί Κερασοβίτες μετοίκησαν στο Βυθό (Ντολό) Κοζάνης και σε άλλα μέρη. Τότε μεταφέρθηκε και ο οικισμός των Κερασοβιτών από το Ριάχοβο στο χωριό.

Η δεύτερη πυρπόληση έγινε στις 26 Ιανουαρίου 1913 από τους Τούρκους: «Τον Δεκέμβριο του 1912 το Κεράσοβο επαναστάτησε,  οι δε διακόσιοι περίπου άνδρες του έλαβαν όπλα και ζήτησαν από τον Σιδέρη, Μακεδόνα αρχηγό 30 ανταρτών, να καιροφυλακτεί πλησίον του χωριού. Την 17.1.1913 κατέφθασε τουρκικός στρατός 2.000 ανδρών, κατά διαταγή δε του Σιδέρη, τα γυναικόπαιδα τα επήγαν στη Φούρκα και σε γειτονικά της χωριά. Ο ιερέας του Δίλοφου Κοζάνης την 18.1.1913 έγραψε στο ημερολόγιό του τα εξής: «Το εσπέρας μας ήλθον από το χωρίον Κεράσοβον της επαρχίας Κονίτζης 40 οικογένειες πρόσφυγες, ψυχαί έως 165, με μοσχάρια, βόιδια, γίδια και πρόβατα, και τους εφιλοξενήσαμεν ώρες 36 και έπειτα ανεχώρησαν δια Γρεβενά. Στο χωρίο τους εμβήκεν στρατός τουρκικός και πολίται βασιβοζούκηδες και το ελαφυραγώγησαν.»

Σύμφωνα με άλλη πηγή, με προτροπή του τσιφλικά Τακή μπέη, οι τσαούσηδες  Κερίμ και Ιζέτ λεηλάτησαν τότε το Κεράσοβο, χρησιμοποιώντας προς τούτο και κατοίκους γειτονικών χωριών που τους αγγάρευσαν.

Κατά την εσπέρα της 26.1.1913, ο τουρκικός στρατός, φοβούμενος ότι θα κυκλωθεί από τον ελληνικό στρατό (ο οποίος είχε φθάσει στην Φούρκα από την 21.1.1913) και από τους Έλληνες αντάρτες, άρπαξε όσα χρήσιμα κινητά πράγματα είχαν απομείνει στο Κεράσοβο και αναχώρησε για την Κόνιτσα, αφού προηγουμένως έβαλε φωτιές σε κάποια σημεία του χωριού. Ο ελληνικός στρατός και οι Κερασοβίτες που βρίσκονταν στην Φούρκα, έτρεξαν και προσπάθησαν να σβήσουν τις φωτιές, αλλά διέσωσαν μόνον 40 οικίες, ενώ κάηκαν άλλες 90 και 70 αχυρώνες.

Στον κεντρικό ναό, όπου είχαν στρατωνισθεί οι Τούρκοι,  βρέθηκε τότε η εξής επιστολή, γραμμένη από τον μουλιαζίμη (ανθυπολοχαγό) Χουσσίν και απευθυνόμενη προς τους Φουρκιώτες και τους Κερασοβίτες: «Εσείς ελέγατε πως στο Κεράσοβον δεν ημπορεί να εμβεί Οθωμαν. στρατός, είχατε τεργιάξει με κάτι ελληνικά κεφάλια και κρύψεταν τα γενήματα δια να τα φάη ο ελληνικός στρατός μέσα εις τας πίμνιτσες, ημείς όμως που πεινούσαμε τα ευρήκαμε όλα και τα εφάγαμαν εις υγείαν σας και όταν  θα πεινάσωμεν  θα έλθωμεν και εις Φούρκαν και Γρεβενά, επειδή εφάνητε αχάριστοι σας εκάψαμε και τα σπίτια σας, μόνο τες Εκκλησιές  αφήσαμε γιατί είναι βακούφι».

Τα έτη 1832 και 1833 οι Κερασοβίτες έστειλαν στην Κωνσταντινούπολη χωριανούς αντιπροσώπους τους για να καταγγείλουν στις εκεί αρχές την ληστρική συμπεριφορά Τουρκαλβανών μπέηδων που απαιτούσαν να γίνει το Κεράσοβο τσιφλίκι τους. Οι αντιπρόσωποι του χωριού κατάφεραν να αποσπάσουν τέσσερα σουλτανικά διατάγματα που διέτασσαν τον διοικητή της Ηπείρου και τον ιεροδίκη (κατή) της Κόνιτσας «να εξετάσουν επιτοπίως την διένεξη μεταξύ των Κερασοβιτών και των μπέηδων σύμφωνα με τους νόμους, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και ότι το Κεράσοβο είναι αυτοκέφαλο και δεν μπορεί να γίνει τσιφλίκι, διότι ένα αρχαίο χωριό όπως είναι το Κεράσοβο απαγορεύεται να χρησιμοποιείται ως τσιφλίκι, αλλά και διότι οι κάτοικοί του πάντοτε κατέβαλλαν αμελλητί στους φοροεισπράκτορες τους έκτακτους φόρους. (αβαρίζ χανεσί) για 19 2/3 οικίες και συνεπώς απαγορεύεται να επιβαρύνονται με πρόσθετους φόρους. Το 1836 ο διοικητής της Ηπείρου, επειδή εξακολουθούσε να αδρανεί, διατάχθηκε με τέταρτο σουλτανικό διάταγμα να ενεργήσει σύμφωνα με το αρχικό διάταγμα, αλλιώς θα θεωρηθεί αδικαιολόγητος. Λέγεται ότι οι ως άνω απεσταλμένοι δολοφονήθηκαν κατά την επιστροφή τους στο χωριό, αλλά είχαν εξασφαλίσει την διαβίβαση των διαταγμάτων σε αυτό. Ένας από αυτούς πρέπει να ήταν και ο Ν. Τέλης, διότι ο σωζόμενος κατάλογος 81 κτημάτων του εκδόθηκε το 1833 από το κτηματολογικό γραφείο της Πόλης.»

Το 1886 ο λήσταρχος Γ. Νταβέλης σκότωσε τον τσιφλικά μπέη Μουσλίμ κοντά στην είσοδο του χωριού και έκαψε  την κούλια του, μάλλον συνεργαζόμενος με Κερασοβίτες. Στον τόπο του φόνου υπήρχαν το 1896 οι τάφοι του Μουσλίμ και πέντε οπλιτών του. Το 1901 στάλθηκαν στην Πόλη δύο αντιπρόσωποι του χωριού για να ζητήσουν από τις Αρχές να το απαλλάξει από τους τσιφλικάδες, αλλά η εκεί αστυνομία τους ανάγκασε να επιστρέψουν στο χωριό. (Τεύχος 121/2012)

Το 1743 ο Γιάννης Πρίφτης, καπετάνιος της Σαμαρίνας, έδιωξε από εκεί και από το Κεράσοβο μέχρι το Τεπελένι τον Βελή μπέη, πατέρα του Αλή πασά, ο οποίος, προερχόμενος από την Θεσσαλία, λεηλατούσε τους εδώ τόπους.

Σημείωση: Η Συντακτική Επιτροπή του περιοδικού με την ευκαιρία της παράθεσης αυτών των ιστορικών στοιχείων αισθάνεται την βαθύτατη ανάγκη να ευχαριστήσει θερμά τον κ. Χαρίλαο Γκούτο για την ανεκτίμητη συνεισφορά του στην έρευνα της τοπικής ιστορίας.